Μένανδρος, σκίτσο του Shotaro MIKI 

Λέσχη Αρχαίου Θεάτρου, Πανεπιστήμιο του Τόκυο

Μενάνδρου, ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΕΣ (κωμωδία)

Το κείμενο της παράστασης αποδίδεται στα αρχαία ελληνικά

Σκηνοθεσία: Risa Sakurai

Σκηνικά, κοστούμια, αντικείμενα: Φοιτητές του Πανεπιστήμιο του Τόκυο

Μουσική: Η φοιτήτρια Futaba Sato παίζει αρχαία ελληνική λύρα επί σκηνής

Ερμηνεύουν: Φοιτητές του Πανεπιστήμιο του Τόκυο και η Futaba Sato

Ημερομηνία: 14 Ιουλίου 2017

Ώρα: 20:00

Μέρος: Δελφοί

Είσοδος: Ελεύθερη 

Η παράσταση στηρίζεται στις Πράξεις 2 και 3 της κωμωδίας ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΕΣ του Μενάνδρου, που διασώθηκε χωρίς μεγάλες απώλειες.

Η Πράξη 2 είναι γνωστή για τη «σκηνή διαιτησίας» μεταξύ δύο σκλάβων, από την οποία προέρχεται ο τίτλος του έργου. Ο βοσκός Δάος βρίσκει ένα εγκαταλελειμμένο βρέφος και το παραδίδει στον καρβουνιάρη Συρίσκο, κρατώντας ωστόσο για τον εαυτό του μέρος από τα πολύτιμα στολίδια του μωρού. Το γνωστό μέρος της πράξης αρχίζει με τη σκηνή όπου ο Συρίσκος απαιτεί από τον βοσκό τον θησαυρό. Οι φιλονικούντες αποφασίζουν να τους λύσει το πρόβλημα ένας περαστικός πλούσιος πολίτης ονόματι Σμικρίνης, ο οποίος, αφού ακούει τους αντιδίκους, κρίνει ότι τα τιμαλφή ανήκουν στο βρέφος και το βρέφος στον Συρίσκο. Αυτός, έχοντας αποκτήσει τον θησαυρό, συναντά τον δούλο Ονήσιμο, ο οποίος, ψαχουλεύοντας τα χρυσαφικά, βρίσκει ένα δαχτυλίδι και το αρπάζει, ισχυριζόμενος ότι ανήκε στον κύριό του, Χαρίσιο. Το υπόλοιπο μέρος της Πράξης 3 χαρακτηρίζεται από έναν κωμικό διάλογο μεταξύ του Ονήσιμου και του Χαιρέστρατου, φίλου του Χαρίσιου. Την επομένη, ο δούλος Ονήσιμος, έχοντας παρακρατήσει το δακτυλίδι από τον Συρίσκο βρίσκεται σε ένα δίλημμα: να το επιστρέψει στον Συρίσκο ή να το παραδώσει στον κύριό του, προκαλώντας ωστόσο ένα άλλο πρόβλημα, καθώς ο Χαρίσιος, ένα χρόνο πριν το είχε απoλέσει σε μια γιορτή, όπου, μεθυσμένος καθώς ήταν, βίασε ένα κορίτσι. Αυτό σήμαινε ότι ο Χαρίσιος ήταν ίσως ο πατέρας του έκθετου βρέφους. Η κατάσταση γίνεται ακόμη χειρότερη για τον Ονήσιμο, δεδομένου ότι η Παμφίλη, η νεαρή σύζυγος του Χαρίσιου και κόρη του Σμικρίνη είχε κυοφορήσει μυστικά και είχε εγκαταλείψει το νεογνό. Εάν ο Ονήσιμος δείξει το δαχτυλίδι στον κύριό του, αυτός στην κατάσταση που ήταν, θα μπορούσε να αναστατωθεί ακόμη περισσότερο και να τον απολύσει! Ο Χαιρέστρατος έχοντας γνώση της δυσκολίας του φίλου του, όπως αυτή προέκυψε από τη συζήτησή τους, του προσφέρει τη βοήθειά του: προτείνει επιτυχώς να εξεταστεί εάν ο Χαρίσιος είναι σίγουρα ο πατέρας του παιδιού, προσποιούμενος ότι είναι το... βιασμένο κορίτσι με το δαχτυλίδι στο χέρι της και το μωρό στην αγκαλιά της.

Το κείμενο του έργου λείπει μετά τη σκηνή όπου ο Χαιρέστρατος αναλαμβάνει δράση με τη συγκατάθεση του Ονήσιμου, και ο Σμικρίνης καταφθάνει έξαλλος με την πολυτέλεια του γαμπρού του και προσπαθεί να πείσει την κόρη του Παμφίλη να τον χωρίσει. Είναι γνωστό από άλλα διασωθέντα μέρη και θραύσματα παπύρων, ότι ο Χαιρέστρατος σωστά αναγνωρίζει την ίδια την Παμφίλη ως το κορίτσι που βιάστηκε από τον Χαρίσιο εκείνο το βράδυ της γιορτής, και ότι το εγκαταλελειμμένο βρέφος είναι δικό τους.

Η ιστορία ολοκληρώνεται με τη συμφιλίωση του ζευγαριού, ένα ευτυχές τέλος στα αρχαία πρότυπα, αν και ο Χαρίσιος δεν φαίνεται πουθενά στο έργο να τιμωρείται για την πράξη του βιασμού.

Συνέντευξη του Takuro Okamoto στην Junko Nagata

Mικρὸν ἂν σχολάσαις ἡμῖν χρόνον; (Mπορείς να διαθέσεις για μας λίγο χρόνο;)

Συρίσκος, Μενάνδρου ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΕΣ, 218-361

Μιλήστε μας για την ιστορία της Λέσχης Αρχαίου Θεάτρου.

– Όταν ήμουν στο 3ο έτος των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο του Τόκυο και έχοντας ήδη το ενδιαφέρον για το Θέατρο, γράφτηκα στο τμήμα Κλασικών Σπουδών. Εκεί σε μια συζήτησή μας ο καθηγητής μου κ. Yasunori Kasai είπε: «Η θεατρική παράσταση είναι η πηγή της έρευνας και μελέτης στο τμήμα μας. Ας προσπαθήσετε και εσείς». Αυτό ήταν και το έναυσμα για το ξεκίνημα της Λέσχης Αρχαίου Θεάτρου. Το Πανεπιστήμιο του Τόκυο έχει μια μακρά ιστορία στο αρχαίο ελληνικό θέατρο. Στη Λέσχη Αρχαίας Τραγωδίας του πανεπιστήμιου –η οποία ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950– υπήρξαν μέλη σημαντικές προσωπικότητες στον τομέα των αρχαίων ελληνικών σπουδών στην Ιαπωνία, όπως ο καθηγητής Shigeichi Kure (1897-1977) και ο καθηγητής αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας Masaaki Kubo. Η Λέσχη αυτή υπήρξε και η αφορμή για την ίδρυση του τμήματος Κλασικών Σπουδών στη Φιλοσοφική Σχολή (Faculty of Letters) του Πανεπιστημίου του Τόκυο. Ανατρέχοντας στις πληροφορίες και τις διατριβές της Λέσχης Αρχαίας Τραγωδίας (η οποία δεν υπάρχει πια) σκεφτήκαμε να ιδρύσουμε τη δική μας λέσχη για το αρχαίο ελληνικό θέατρο, έχοντας επίγνωση ότι χρειαζόμαστε πολύ δρόμο για να φθάσουμε το μεγάλο έργο και τις μακροχρόνιες δραστηριότητες των προκατόχων μας. Σκοπός μας είναι να προσφέρουμε την ευκαιρία στους φοιτητές να ασχοληθούν με τις παραστάσεις αρχαίου θεάτρου. Αρχικά σχεδιάζαμε να είμαστε μόνο φοιτητές του Τμήματος Κλασικών Σπουδών, όμως αργότερα ήρθαν και φοιτητές άλλων τμημάτων με τους οποίους ανεβάζαμε θεατρικές παραστάσεις στο Komaba Campus του Πανεπιστημίου του Τόκυο, και οι οποίοι ενδιαφέρθηκαν για το έργο μας, και μάλιστα δεν ήξεραν καθόλου ελληνικά. Τώρα η Λέσχη μας αποτελείται από: Γνώστες των αρχαίων ελληνικών, που μεταφράζουν στα ιαπωνικά τα κείμενα για τους υποτίτλους και γράφουν τα σχόλια (είναι φοιτητές του τμήματος Κλασικών Σπουδών και του τμήματος Ευρωπαϊκής Ιστορίας), αυτούς που ασχολούνται με τη σκηνογραφία, ενδυματολογία, κατασκευή μάσκας, τους ηθοποιούς και τον σκηνοθέτη. Όλοι στην ομάδα μας συνεργαζόμαστε αρμονικά και βοηθάμε ο ένας τον άλλο.

Γιατί επιλέξατε κωμωδία και γιατί αποφασίσατε να παίξετε με αρχαία ελληνικά;

– Στην αρχή δεν είχαμε σκεφθεί την κωμωδία, ούτε είχαμε στόχο να παίξουμε με αρχαία ελληνικά. Διαβάζαμε τραγωδίες, όπως τον ΑΙΑΝΤΑ του Σοφοκλή και σκεφτόμασταν ποιο έργο να διαλέξουμε για να ανεβάσουμε. Κάποια στιγμή ο καθηγητής μας Yasunori Kasai μας είπε: «Να σας δείξω ένα έργο για το σύστημα ιδιωτικής διαιτησίας στην αρχαία Αθήνα. Θα σας αρέσει». Ο κ. Kasai σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τόκυο (αποφοίτησε το 1978), έτσι μας πρότεινε ένα έργο που έχει σχέση τη νομική. Ήταν η κωμωδία ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΕΣ του Μενάνδρου. Έτσι σκεφτήκαμε: «Η Λέσχη Αρχαίας Τραγωδίας είχε ασχοληθεί με την τραγωδία, εμείς ας ανεβάσουμε μια κωμωδία!». Έπειτα από πολλές συζητήσεις συμφωνήσαμε να επιλέξουμε τη 2η πράξη από τους ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΕΣ, που περιλαμβάνει τη σκηνή για το σύστημα ιδιωτικής διαιτησίας. Ανατρέξαμε πολύ στις διατριβές της καθηγήτριας Adele Scafuro, του αμερικανικού Πανεπιστημίου Brown, γνωστής μελετήτριας του έργου του Μενάνδρου. Να σας μιλήσω τώρα γιατί διαλέξαμε να ανεβάσουμε το έργο στα αρχαία ελληνικά. Θέλαμε να κάνουμε κάτι ξεχωριστό, που δεν έχει γίνει στο παρελθόν ώστε να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον των θεατών. Είμαστε σίγουροι ότι θα αρέσει η παράσταση, τα αρχαία ελληνικά έχουν πολύ όμορφο ρυθμό και φωνή που βγαίνει από τα χείλη. Παράλληλα, δεν θέλαμε να μειώσουμε τη γοητεία της κωμωδίας. Η κωμωδία εκφράζει περισσότερο την εποχή που γράφτηκε, ενώ η τραγωδία είναι ίσως πιο διαχρονική και μπορούμε να την καταλάβουμε σήμερα ευκολότερα. Στα ιαπωνικά θα έπρεπε να προσαρμόσουμε τις σκηνές του γέλιου κάπως διαφορετικά και φοβόμασταν μην απομακρυνθούμε από το πρωτότυπο. Με τα αρχαία ελληνικά δεν διακόψαμε την ορμή του γέλιου που απορρέει από το κείμενο. Και αν με τα ιαπωνικά δεν προκληθεί το γέλιο, με τα αρχαία ελληνικά θα το καταφέρουμε! Δυσκολεύτηκα πολύ με τη σκηνοθεσία του έργου γιατί δεν γνώριζα ελληνικά. Οι ηθοποιοί, πριν ασχοληθούν με το έργο δεν γνώριζαν ούτε το ελληνικό αλφάβητο. Μας βοήθησαν πολύ με την ελληνική γλώσσα οι φοιτητές του Τμήματος Κλασικών Σπουδών και του Τμήματος Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Μελετήσαμε τα ελληνικά έχοντας τον ίδιο στόχο, το ίδιο πάθος.

Πείτε κάτι στο κοινό της Ελλάδας και της Ιαπωνίας.

– Στις Ελληνίδες και τους Έλληνες έχω να πω: «Τα μεγάλα έργα που άφησαν οι σοφοί πρόγονοί σας είναι διαχρονικά. Εμείς προσπαθούμε με όλη μας τη δύναμη να μη σβήσουν τα φώτα που άναψαν οι Αρχαίοι Έλληνες. Ειδικά θα θέλαμε να καλέσουμε τους Έλληνες που ζουν στην Ιαπωνία: «Αν δεν καταλαβαίνετε ιαπωνικά δεν υπάρχει πρόβλημα, αφού θα παίξουμε με αρχαία ελληνικά. Ελάτε να διασκεδάσετε με την κωμωδία που έχει μακρόχρονη ιστορία 2300 χρόνων περίπου. Σας περιμένουμε!» Στους Ιάπωνες έχω να πω να μην ανησυχούν που η παράσταση είναι στα αρχαία ελληνικά, θα έχουμε υποτίτλους στα ιαπωνικά. Είναι μεγάλη μας χαρά που προσφέρουμε την ευκαιρία στο ιαπωνικό κοινό να γνωρίσει το αρχαίο ελληνικό θέατρο.

Σημείωση:

Η παραπάνω συνέντευξη του σκηνοθέτη και φοιτητή Takuro Okamoto στη Junko Nagata, δημοσιεύθηκε στις 20 Μαρτίου 2015, στον δικτυότοπο GREECEJAPAN.com με αφορμή την προετοιμασία ανεβάσματος της κωμωδίας του Μενάνδρου ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΕΣ από φοιτητές του Πανεπιστημίου του Τόκυο, που πραγματοποιήθηκε στις 25 και 26 Μαρτίου 2015 στην ιαπωνική πρωτεύουσα. Η παράσταση, μετά την επιτυχία που σημείωσε, επαναλήφθηκε στο Κιότο, στις 26 και 27 Σεπτεμβρίου 2015.

Ευχαριστούμε θερμά την κυρία Junko Nagata για τη συνολική βοήθειά της στην υλοποίηση της παρούσας δραστηριότητας.